Emil Gajdas (1879-1948) – aptekarz, współorganizator Polskiej Rady Ludowej miasta Tarnowskie Góry i działacz w Głównym Komitecie Wykonawczym POW G.Śl. w Bytomiu. W lutym 1919 roku członkowie POW zebrani w radzionkowskiej aptece, w domu Gajdasa, złożyli przysięgę ślubując „walczyć do ostatniej kropli krwi, aż złączy się Górny Śląsk z Polską”. Okres powstań był tragiczny dla losów rodziny Gajdasa. W trakcie powstań poległa jego żona Laura (w wyniku powikłań wynikających z zapalenia płuc, którego nabawiła się w trakcie przenoszenia przez Brynicę meldunków powstańczych) oraz pasierb Walter Larysz (zabity 3 maja 1921 roku w trakcie jednej z potyczek w Rybniku). Sam Gajdas w II powstaniu pełnił funkcję zastępcy dowódcy w powiecie tarnogórskim. Walczył też w III powstaniu, w trakcie którego został komisarycznym burmistrzem Tarnowskich Gór. W okresie międzywojennym był posłem na Sejm Śląski (wicemarszałkiem w latach 1930-32) i czołowym działaczem Narodowego Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy oraz Obozu Zjednoczenia Narodowego na Śląsku. W trakcie wojny ze względu na swoją przeszłość musiał się ukrywać. Zmarł 9 grudnia 1948 roku w Radzionkowie.
Wilhelm Wackermann (1885-1971) – członek POW Górnego Śląska, organizator towarzystw śpiewaczych oraz kół TG „Sokół” i PCK w rodzinnej Rojcy. W I powstaniu śląskim walczył na terenie Radzionkowa, a w III powstaniu należał do 2 kompanii 4. pułku Karola Gajdzika. W okresie międzywojennym przez krótki okres pełnił funkcję sekretarza gminy Świętochłowice. Był również członkiem Związku Powstańców Śląskich. W czasie II wojny światowej wraz z całą rodziną ewakuował się na Wschód. Po wojnie wrócił do Świętochłowic. W 1947 r. został zmuszony do zmiany rodowego nazwiska. Zmarł w 1971 r. jako Paweł Wolny.
Józef Wanot (1878-1970). Urodził się w Piekarach w rodzinie wielodzietnej. Pracował jako maszynista dołowy w kopalni Radzionków, aby utrzymać 10-osobową rodzinę po nocnej zmianie pracował dodatkowo przy remoncie dachów. Od 1895 roku był członkiem Polskiego Towarzystwa im. św. Alojzego, prowadzonego przez Wawrzyńca Hajdę – „Śląskiego Wernyhorę” oraz Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Piekarach Śląskich, gdzie w latach 1915-17 organizował polskie przedstawienia teatralne. Był też współzałożycielem towarzystwa śpiewu „Halka” i „Wanda”. W 1919 roku został wybrany pierwszym polskim przedstawicielem do Rady Gminnej w Piekarach Śląskich. Walczył w trzech powstaniach śląskich, za co otrzymał m.in. order Polonia Restituta, Krzyż Powstańczy i Złoty Krzyż Zasługi. W okresie międzywojennym pracuje w szkole publicznej w Szarleju, skąd zostaje zwolniony przez Niemców za działalność powstańczą w listopadzie 1939 roku. Zmarł w wieku 92 lat w rodzinnych Piekarach Śląskich.
Józefa Bramowska (1860-1942) – propagatorka polskości na Śląsku (m.in. przewodnicząca Towarzystwa Polek na Śląsku), uczestniczka plebiscytu i III powstania (jej mieszkanie stanowiło lokal konspiracyjny i skład broni), senator RP w latach 1929–1930 i w 1935. Po rozpoczęciu II wojny św. ewakuowała się na wschód, lecz jeszcze we wrześniu 1939 r. wróciła do rodzinnego Żyglina, gdzie do końca życia była przetrzymywana w areszcie domowym przez gestapo.
Jan Jasiulek (1902-1982). Urodził się w Starym Koźlu, jego rodzina szybko przeniosła się na Śląsk. W latach 1919-1921 pracował w Polskim Komitecie Plebiscytowym i brał udział w powstaniach śląskich. W okresie międzywojennym trudnił się kupiectwem, prowadził sklepy w Zabrzu, potem w Nowym Bytomiu, gdzie się osiedlił i w 1937 roku wybudował Kino Patria. Podczas pierwszego pokazu we wrześniu 1937 roku wyświetlono polski film „Dyplomatyczna żona” oraz amerykański „Stawka o życie”. Od tej pory seans w kinie stały się codziennością, a Jasiulek stał się jednym z najbardziej wpływowych ludzi kina na Śląsku. W czasie II wojny światowej został jednak siłą usunięty z kina i z powodu donosu rudzkiego volksdeutscha za swoją patriotyczną przeszłość osadzony w KL Dachau. Dzięki wsparciu rodziny udało mu się przeżyć wojnę. Po wyzwoleniu jako prawowity właściciel starał się odzyskać kino, rodzinny interes został jednak upaństwowiony i przejęty przez Film Polski, a właścicielowi przydzielono niską pensję i mianowano kierownikiem. Jan Jasiulek zmarł w 1982 r., nie odzyskawszy swojej własności. Kino wróciło w ręce jego rodziny dopiero w latach 90.
Piotr Gwóźdź (1895-1983) – członek POW G.Śl. w Radzionkowie, uczestnik trzech powstań śląskich. W III powstaniu walczył o Tarnowskie Góry, Tworóg, Zębowice i Dobrodzień. Po powstaniach był członkiem Związku Powstańców Śląskich oraz Związku Zachodniego. W trakcie II wojny światowej stale ścigany przez Gestapo, wielokrotnie zmienia miejsce pobytu i wstępuje do ruchu oporu, gdzie angażuje się w zdobywanie materiałów wybuchowych.
Piotr Urbańczyk (1891-1940) – powstaniec śląski i oficer Policji Województwa Śląskiego, ofiara Zbrodni Katyńskiej. Urodził się w Radzionkowie w rodzinie górniczej. W czasie nauki wstępuje do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Bytomiu. Przez swoją działalność w organizacjach polskich nie zostaje przyjęty na Wydział Prawa Śląskiego Uniwersytetu im. Fryderyka Wilhelma we Wrocławiu. W czasie I wojny światowej walczy na froncie wschodnim i zachodnim (dwukrotnie zostaje ranny). Po wojnie kontynuuje patriotyczną działalność. W 1919 r. współtworzy Naczelną Radę Ludową oraz Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska w powiecie tarnogórskim. W czasie I powstania śląskiego jako dowódca w Kozłowej Górze i Orzechu prowadzi atak na posterunek policyjny oraz siedzibę Grenzschutzu w Orzechu. W II powstaniu dowodzi w walkach o Nakło, a jego podkomendni zdobywają przekształcony na niemieckie koszary pałac Donnersmarcków. W III powstanie w randze podporucznika zostaje skierowany do sztabu grupy opolskiej. W czerwcu 1922 roku, jak spora grupa powstańców, wstępuje do Policji Województwa Śląskiego. Pełni m. in. funkcje komendanta II Komisariatu w Katowicach (1925-28), zastępcy Powiatowego Komendanta Policji Woj. Śląskiego w Katowicach (1928-29 i po 1938), Powiatowego Komendanta Policji Woj. Śląskiego w Lublińcu oraz w Świętochłowicach. Zasłużył się w walkach kampanii wrześniowej. 18 września 1939 r. zostaje złapany przez NKWD, a następnie osadzony w Ostaszkowie. W 1940 r. zamordowany przez NKWD w Twerze (ówczesny Kalinin), spoczywa na cmentarzu w Miednoje.
Podpowiedź:
Możesz usunąć tę informację włączając Pakiet Premium